Phần Mềm Máy Tính: Khái Niệm, Phân Loại và Ứng Dụng
Phần mềm máy tính, hay được gọi đơn giản là phần mềm, đóng vai trò vô cùng quan trọng trong cuộc sống hiện đại ngày nay. Từ các thiết bị di động, máy tính cho đến các hệ thống phức tạp như trí tuệ nhân tạo, phần mềm chính là “trái tim” cho phép chúng hoạt động.
Cùng Chuquan.vn tìm tổng quan về phần mềm máy tính qua nội dung bài viết dưới đây.
Khái niệm phần mềm máy tính
Phần mềm máy tính là tập hợp các chương trình, dữ liệu và tài liệu liên quan mà cung cấp chức năng và hướng dẫn cho máy tính để thực hiện các nhiệm vụ cụ thể. Nói cách khác, nếu phần cứng là cơ thể vật lý của máy tính thì phần mềm chính là “trí não” điều khiển và vận hành nó.
Phần mềm và phần cứng máy tính có mối liên hệ mật thiết và không thể thiếu nhau. Chỉ khi kết hợp với nhau, máy móc mới có thể hoạt động và phục vụ con người.
Các loại phần mềm phổ biến:
- Hệ điều hành: Windows, MacOS, Linux…
- Phần mềm ứng dụng: Microsoft Office, Adobe Photoshop
- Phần mềm doanh nghiệp: ERP, CRM
- Phần mềm máy chủ: Web server, database
- Phần mềm di động: app cho điện thoại thông minh
Lịch sử phát triển
Ý tưởng ban đầu về phần mềm xuất hiện lần đầu cách đây gần 200 năm với bài báo của Ada Lovelace vào năm 1843. Tuy nhiên cho đến giữa thế kỷ 20, khái niệm phần mềm mới thực sự phát triển như ngày nay.
Những cột mốc quan trọng:
- 1843: Ada Lovelace đưa ra khái niệm đầu tiên về phần mềm
- 1935: Alan Turing định nghĩa về khả năng tính toán của máy
- 1941: Chương trình máy tính đầu tiên được lưu trữ trong bộ nhớ
- 1955: Ngôn ngữ lập trình đầu tiên (FORTRAN) ra đời
- 1970: UNIX và C ra đời, trở thành nền tảng phát triển phần mềm hiện đại
- 1995: Windows 95 đưa máy tính đến gần hơn với đại chúng
- 2007: iOS và Android khai sinh làn sóng di động thông minh
Phân loại phần mềm máy tính
Phần mềm máy tính được phân loại dựa trên các tiêu chí như: mục đích sử dụng, bản chất thực thi, người dùng, kiến trúc…
Theo mục đích
- Phần mềm hệ thống: quản lý phần cứng, cung cấp dịch vụ cơ bản cho các phần mềm khác gồm hệ điều hành, trình điều khiển, tiện ích.
- Phần mềm ứng dụng: cung cấp các ứng dụng cụ thể cho người dùng như soạn thảo văn bản, chỉnh sửa ảnh, quản lý doanh nghiệp.
- Phần mềm độc hại: là loại phần mềm được thiết kế với mục đích gây hại và phá hoại hệ thống máy tính.
Theo bản chất thực thi
- Phần mềm desktop: chạy trên máy tính cá nhân như các ứng dụng Office, Photoshop.
- Phần mềm web: chạy trên trình duyệt như các ứng dụng web, ngôn ngữ JavaScript.
- Phần mềm máy chủ: cài đặt và chạy trên máy chủ như web server, database.
- Phần mềm di động: ứng dụng cho thiết bị di động như smartphone, tablet.
Kiến trúc Phần Mềm
Kiến trúc phần mềm mô tả cấu trúc tổng thể và mối tương tác giữa các thành phần khác nhau của hệ thống.
Các thành phần chính:
Phần mềm nền tảng
Bao gồm các phần mềm hệ thống như operating system, phần cứng, drivers… Tạo nền tảng để cài đặt và vận hành các phần mềm khác.
Phần mềm ứng dụng
Là các phần mềm độc lập, cài đặt trên nền tảng để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ cụ thể như soạn thảo văn bản, chỉnh sửa âm thanh, video…
Phần mềm người dùng tự tạo
Là các công cụ, kịch bản, tập lệnh mà chính người dùng tự tạo ra để tự động hóa các tác vụ như tập lệnh xử lý file, bộ lọc email…
Ngành Công nghiệp phần mềm
Ngày nay, công nghiệp phần mềm đã trở thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn với quy mô lớn và tốc độ tăng trưởng nhanh. Theo thống kê, doanh thu toàn cầu của ngành phần mềm vào năm 2020 đã đạt gần 1.2 nghìn tỷ USD.
Các công ty phần mềm lớn nhất thế giới hiện nay bao gồm Microsoft, IBM, Google, Oracle, SAP… Nhiều tỷ phú công nghệ như Bill Gates, Larry Ellison, Sergey Brin đều là những nhà sáng lập các công ty phần mềm.
Bên cạnh các tập đoàn, còn có các tổ chức phi lợi nhuận như Quỹ phần mềm Apache, Mozilla Foundation… góp phần quan trọng cho sự phát triển phần mềm mã nguồn mở.
Nhìn chung, vai trò của phần mềm trong xã hội hiện đại là vô cùng quan trọng. Chúng hiện diện trong mọi lĩnh vực cuộc sống, từ giải trí, truyền thông cho tới ngân hàng, y tế, giao thông vận tải…
Tương lai phát triển của phần mềm còn rất nhiều tiềm năng khi các công nghệ mới như điện toán đám mây, dữ liệu lớn, internet vạn vật đang dần trở thành xu hướng tất yếu.
Những lĩnh vực ứng dụng phần mềm trong tương lai
Dưới đây là một số lĩnh vực mà phần mềm được kỳ vọng sẽ có những ứng dụng quan trọng trong thập kỷ tới:
Trí Tuệ Nhân Tạo và Máy học
Với sự bùng nổ của dữ liệu lớn (big data), AI và máy học đang là xu thế tất yếu. Phần mềm sẽ cho phép máy móc thông minh hơn, tự động hóa nhiều quy trình và hỗ trợ quyết định cho con người.
Internet Vạn Vật (Internet of Things)
IoT mở ra cánh cửa kết nối giữa thế giới thực với thế giới số. Phần mềm sẽ đóng vai trò then chốt trong việc thu thập, phân tích dữ liệu từ hàng triệu thiết bị, từ đó đưa ra các quyết định và tự động hóa.
Xe Tự Lái (Self-driving car)
Xe tự lái đang dần trở thành hiện thực nhờ sự phát triển của các công nghệ AI, IoT, dữ liệu lớn và cảm biến. Phần mềm sẽ là não bộ điều khiển và vận hành các phương tiện tự lái này.
Như vậy, có thể thấy phần mềm chính là yếu tố then chốt để khai phá những ứng dụng mới, thúc đẩy sự phát triển công nghệ và nâng cao chất lượng cuộc sống. Tương lai của ngành Công nghệ Thông tin nói chung và phần mềm nói riêng còn rất nhiều tiềm năng để khám phá.
